Donderdag 15 september 2011

(Alternatieve) geschilbeslechting

Advisering
Wanneer partijen een nog niet geëscaleerd geschil met elkaar hebben, kan men proberen het geschil op te lossen door middel van advisering. Hierbij wordt een deskundig persoon ingeschakeld om partijen adviseren over mogelijke oplossingen. Deze adviezen kunnen partijen helpen een oplossing voor hun geschil te vinden waar ze beiden tevreden mee zijn.

Mediation
Bij mediation wordt er gebruik gemaakt van een mediator. Deze mediator is een onafhankelijke derde die het overleg tussen partijen moet verbeteren. De mediator zal partijen alleen begeleiden zonder dat hij zelf een uitspraak doet over de oplossing van hun geschil. Partijen moeten uiteindelijk zelf gezamenlijk tot een oplossing komen. Het resultaat wordt vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst. De vaststellingsovereenkomst is gelijk te stellen met een normale overeenkomst en heeft daarmee geen executoriale kracht. Om een executoriale titel (stuk waarmee de deurwaarder over kan gaan tot de tenuitvoerlegging van bijvoorbeeld een vonnis van de rechter) te krijgen, kan voor de rechter nakoming worden gevraagd. Een uitspraak van de rechter levert altijd een executoriale titel op.

Mediation is een snelle en relatief goedkope manier van geschiloplossing. Partijen moeten echter wel open staan voor onderhandelingen. Mediation vindt plaats achter gesloten deuren. Dit kan vaak worden gezien als een voordeel voor bedrijven omdat het conflict op deze manier niet in de openbaarheid komt. De procedure heeft een informeel karakter.

Tot voor kort was er wettelijk weinig geregeld, waardoor er ook weinig wettelijke waarborgen waren. Op 21 mei 2008 is echter de mediationrichtlijn vastgesteld. Naar aanleiding van de richtlijn is op 12 november 2010 het wetsvoorstel implementatie richtlijn mediation in burgerlijke en handelszaken bij de Tweede Kamer ingediend. Het voorstel is op 21 juni 2011 aangenomen en op 4 oktober 2011 heeft de Eerste Kamer het voorlopig verslag uitgebracht en wacht het ten tijde van schrijven (14 november 2011) op de memorie van antwoord. De richtlijn en implementatie door middel van het wetsvoorstel heeft als doel het bevorderen van grensoverschrijdend gebruik van mediation. Omdat Nederland de meest succesvolle mediationpraktijk binnen de Europese Unie heeft, dwingt de richtlijn niet tot ingrijpende wijzigingen van het bestaande mediationbeleid. Het betreft vooral de regeling inzake de vertrouwelijkheid van de mediation en de regeling inzake verjaring.

De mediationpraktijk wordt gereguleerd door reglementen van bijvoorbeeld het Nederlands Mediation Instituut (NMI). Is de mediator die wordt ingeschakeld, verbonden aan het NMI, dan is hij aan die reglementen gebonden. Wanneer men tot een oplossing komt, wordt deze door beide partijen breed gedragen doordat men samen tot een oplossing is gekomen en er geen sprake is van een winnaar of verliezer. Hierdoor kunnen partijen ook in de toekomst met elkaar door één deur, wat van belang is bij langdurige relaties.

Bindend advies
Bij bindend advies wordt aan een derde de opdracht gegeven om een advies te geven over het geschil. Dit advies is bindend voor partijen en wordt vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst. Ook voor bindend advies is verder niets geregeld in de wet en een uitspraak is in beginsel niet openbaar. Bekende voorbeelden van instanties waar een bindend advies wordt gegeven zijn de Rijdende Rechter en Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC). Het voordeel van de procedure bij de SGC is dat zowel de consument als de leverancier gehouden is aan een nakomingsgarantie.

Arbitrage
Arbitrage is een meer formele vorm van geschilbeslechting, geregeld in art 1020 e.v. Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. De wettelijke regeling biedt de mogelijkheid om voor een arbitraal vonnis een verlof tot tenuitvoerlegging bij de overheidsrechter te vragen. Wordt het verlof verleend, dan levert dit een executoriale titel op, net als een rechterlijk vonnis. Bij arbitrage stelt men een oneven aantal arbiters aan. Deze arbiters zijn deskundig op het betreffende gebied. Door de al aanwezige deskundigheid verloopt deze procedure veelal sneller dan die bij de rechter. Doordat het salaris van de arbiters door partijen betaald moet worden, is arbitrage niet goedkoop. Arbitrage is zeker in internationale geschillen wel een goed alternatief voor de rechter omdat in veel landen de arbitrage-uitspraken worden erkend op grond van het Verdrag van New York tot erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse arbitrale vonnissen (1958). In de bouwwereld en de wereld van ICT speelt arbitrage een grote rol, omdat bij de beslechting van geschillen vaak deskundigheid in combinatie met snelheid vereist zijn.

De rechter
Een procedure bij de rechter vraagt veel geduld en inzicht in het recht. Daarom is het verstandig een advocaat (of een andere professionele rechtshulpverlener) in de arm te nemen, ook wanneer dit (zoals in het bestuursrecht of bij sommige kantonzaken) niet verplicht is. Om een goede procedure te kunnen volgen, moet namelijk worden voldaan aan de eisen uit de wet. Deze procedure is zeer formeel en neemt veel tijd in beslag. Het is daarom verstandig om eerst te kijken of een alternatieve manier een oplossing kan bieden.

Online geschiloplossing
Een voorbeeld van ‘online geschiloplossing’ is E-court hetgeen een instituut voor arbitrage als bedoeld in artikel 1026 van Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is. Al een aantal keer heeft de rechter zich uitgelaten over de vraag of een arbitrage via E-court ten uitvoer gelegd kan worden, en aldus of een exequatur (een aantekening door de rechter waarmee het vonnis een executoriale titel verkrijgt) verleend kan worden. Tot op heden krijgt E-court steeds nul op rekest.

Tot slot
Er is niet één manier van geschiloplossing als beste aan te wijzen. De ‘beste’ manier is immers afhankelijk van de aard van het geschil en de wensen van partijen. Een kenmerk van een goed functionerend rechtsbestel is dat burgers met een geschil zo goed mogelijk worden geholpen dit geschil op te lossen. Om de rechterlijke macht niet te overbelasten, wil het kabinet Rutte I alternatieve vormen van geschillenbeslechting zo veel mogelijk (blijven) bevorderen.

Bronnen en verwijzingen

Voorzieningenrechter Almelo 7 oktober 2011, LJN BT7088.
Voorzieningenrechter Zutphen 7 oktober 2011, LJN BT7213.
Rechtbank Almelo 28 oktober 2011, LJN BU2930.
Brief Ministerie van Veiligheid en Justitie van 31 oktober 2011 inzake innovatieagenda rechtsbestel.
Kamerstukken II, 2010/2011, 32 555, nr. 2.
Kamerstukken II, 2010/2011, 32 555, nr. 3.
Kamerstukken II, 2010/2011, 32 555, nr. A.