Donderdag 15 september 2011

Databankenrecht

De Databankenwet beschermt de producent van een databank en zorgt ervoor dat anderen niet zonder toestemming substantiële delen van die databank mogen opvragen en hergebruiken. Het opvragen is het permanent of tijdelijk overbrengen van de databank of een deel ervan op een andere drager. Het hergebruiken van de gegevens omvat elke vorm van het aan het publiek ter beschikking stellen van de inhoud van de databank of een deel ervan.

Wanneer krijg je bescherming?
Databanken kunnen op twee manieren worden beschermd. De eerste is via het auteursrecht, die de structuur van een databank kan beschermen. Een databank die door de keuze of rangschikking van de materie een originele creatie is, is auteursrechtelijk beschermd en de maker ervan kan zich verzetten tegen elke vorm van openbaarmaking of verveelvoudiging die zonder zijn toestemming geschiedt.

De Databankenwet biedt vervolgens bescherming wanneer er sprake is van een substantiële investering in de samenstelling en het onderhoud van de databank. Van een substantiële investering is sprake wanneer er werkelijk is geïnvesteerd in de verkrijging, de controle of de presentatie van de databank. Deze bescherming wordt dan automatisch verkregen via de Databankenwet, een registratie is niet nodig. De verkrijging (controle of presentatie) van de databank moet dan wel het doel zijn van de investering. Het kan namelijk zijn dat een databank als bijproduct van een andere activiteit is ontstaan. Als de tijd en het geld niet primair in het maken van de databank is gestopt, wordt er geen databankenrecht verkregen, omdat er geen sprake is van een substantiële investering in die databank. Dit volgt bijvoorbeeld uit het arrest van het Europese Hof in de zaak British Horseracing Board vs. William Hill ¹HvJ EU, 9 November 2004, C-203/02.. Daar was de investering gericht op het organiseren van paardenraces en niet op het aanleggen van een databank. Er kan wel bescherming verkregen worden wanneer een databank als bijproduct ontstaat, maar dan moet er wel sprake zijn van een substantiële investering in die databank.

Wanneer er inderdaad sprake is van een databankrecht, dan komt dit toe aan de producent. Als producent van een databank wordt gezien de persoon die het (financiële) risico draagt van de voor de databank gemaakte investering. De producent van een databank heeft het alleenrecht op het opvragen of hergebruiken van het geheel of van een in kwalitatief of kwantitatief opzicht substantieel deel van de databank, en ook op het herhaald en systematisch opvragen of hergebruiken van niet substantiële delen van de databank. De duur van het databankenrecht is 15 jaar. Voor zover een databank als een origineel werk in de zin van de Auteurswet moet worden beschouwd, is de geldigheidsduur tot 70 jaar na de dood van de maker.

Uitzonderingen
Er bestaan ook uitzonderingen op het databankenrecht. Onder andere dat iedereen informatie uit een databank mag opvragen, wanneer dit gebeurt in het kader van onderwijs of wetenschappelijk onderzoek. Ook mag een databank die wordt verspreid op een drager zoals bijvoorbeeld een DVD, vrij door de koper gebruikt worden voor privé doeleinden. Opvragen en hergebruiken is toegestaan voor de openbare veiligheid of in het kader van een administratieve of rechterlijke procedure. Een andere uitzondering is getroffen voor databanken waarvan de overheid de producent is wanneer de inhoud van die databanken bestaat uit wetten, besluiten en verordeningen en rechterlijke beslissingen.

Deze laatste uitzondering is opmerkelijk omdat de overheid veel commercieel interessante informatie bezit. Soms moet zij die informatie openbaar maken en dan is deze informatie commercieel te gebruiken. Bijvoorbeeld satellietgegevens of foto’s van de aarde. Had Google deze informatie van de overheid kunnen krijgen, dan had Google zelf niet zoveel, vaak dure, investeringen hoeven doen om aan die informatie te komen. Ook TomTom zal bijvoorbeeld zeer geïnteresseerd zijn in landkaarten, het maken van deze kaarten kost namelijk veel geld.

Tot slot zijn er ook open-sourcedatabanken. Veelal staat er dan vermeld dat de databank vrij gebruikt en hergebruikt mag worden. Soms is het ook mogelijk dat gebruikers de verzameling aan kunnen vullen of wijzigen. Dat is een zogenaamde Wiki waarvan Wikipedia een bekend voorbeeld is. In zo’n geval wil de eigenaar helemaal geen bescherming hebben, hij vermeldt dit dan ook duidelijk in de databank.

Conclusie
De Databankenwet beschermt de producent van de databank tegen het opvragen en hergebruiken van substantiële delen van zijn databank door anderen, zonder zijn toestemming. Voor bescherming is dan wel vereist dat er sprake is van een substantiële investering in de samenstelling en het onderhoud van de databank door de producent. Als de databank slechts een bijproduct is van een andere activiteit geldt de bescherming niet.

Naast de bescherming die de Databankenwet biedt, kan een databank ook beschermd worden door het auteursrecht indien de structuur van de databank een originele creatie is en deze overgenomen wordt.

Uitzonderingen op het databankenrecht zijn opvragen voor prive-doeleinden en ter illustratie bij onderwijs of wetenschappelijk onderzoek en het opvragen en hergebruiken ten behoeve van de openbare veiligheid of rechterlijke procedures. Databanken van de overheid waarvan de inhoud wordt gevormd door wetten, besluiten en verordeningen, rechterlijke uitspraken en administratieve beslissingen zijn eveneens uitgezonderd van bescherming. Voor open-sourcedatabanken is het veelal het geval dat deze vrij gebruikt en hergebruikt mogen worden.