Woensdag 11 juli 2012

Merkenrecht

Voordat u hier een introductie zult vinden op het merkenrecht, is het van belang eerst te bepalen wat een merk precies is. Een merk is, kort gezegd, een teken dat wordt gebruikt om goederen of diensten in het economisch verkeer aan te duiden. Bovendien krijgen deze goederen of diensten door een merk een eigen karakter, waardoor ze zich onderscheiden van goederen of diensten van andere bedrijven. Artikel 1 van het Benelux Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom stelt dat bijna alles een merk kan zijn, zolang men in staat is om op basis van dat kenmerk de producten of diensten van de ene onderneming van die van een andere te onderscheiden. Merken kennen hierdoor veel verschijningsvormen, zoals namen (Kluwer, Philips of Calvin Klein), afkortingen (V&D of BP), labels, vormen (het flesje van Coca-Cola) en zelfs kleuren (de beroemde groene kleur die KPN Telecom hanteert). 

Om aan te geven dat een woord, zin of afbeelding een merk is, wordt vaak de afkorting ™(“Trademark”) gebruikt. Een geregistreerd merk wordt aangegeven door het ®-symbool.

 Registratie
In tegenstelling tot het auteursrecht wordt een merk pas beschermd nadat het geregistreerd is. Een merk is te registreren door het (online) te deponeren. Registratie is bij verschillende instanties mogelijk; afhankelijk van het beschermingsgebied kun je een merk laten registreren bij:

Het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom in Den Haag. Het beschermingsgebied is de Benelux;
Het Harmonisatiebureau voor de interne markt in Alicante. Het beschermingsgebied is de Europese Unie;
Het “World Intellectual Property Organization (WIPO) in Genève. Het depot moet dan zijn gedaan in de EU of de Benelux. Het beschermingsgebied is dan de hele wereld.

In dit artikel zal verder worden ingegaan op het merkenrecht in de Benelux.

Merkenrecht in de Benelux
Het merkenrecht werd in het nationale recht geregeld door de Benelux Merkenwet (BMW). Deze is inmiddels vervangen door het Beneluxverdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE). Inhoudelijk zijn de verschillen niet erg groot.

Het merkrecht wordt verkregen door het in te schrijven bij het Benelux-depot (art. 2.2 BVIE); dit is bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE). Bij een depot bekijkt het BBIE of het merk in aanmerking komt voor registratie. Daarbij gelden de volgende voorwaarden:

Het merk moet onderscheidend zijn. Er mag bijvoorbeeld geen soortnaam gebruikt worden voor het merk; zo mag niet de naam ‘fiets’ gebruikt worden voor een fietsmerk. Een soortnaam mag wel worden gebezigd als deze niets met het product te maken heeft, bijvoorbeeld ‘locomotief’ voor een jenevermerk;
Het merk mag niet misleidend zijn. Hierbij valt te denken aan de afbeelding van een chocoladeletter op een zak Engelse drop;
Het merk moet in lijn zijn met de openbare orde of goede zeden;
Het merk mag geen aanduiding zijn van een hoedanigheid (zoals ‘Schenkstroop’ voor vloeibare stroop) of van een bestemming (zoals ‘Hoofdpijnverlichter’ voor een pijnstiller).

In het Merkenregister van het BBIE zijn alle gedeponeerde en ingeschreven merken te vinden die gelden in de Benelux. Dit register is openbaar en gratis toegankelijk.

Rechtsmiddelen van de merkhouder
Na inschrijving van het merk bij het BBIE krijgt de houder maar liefst tien jaar merkenrecht. Deze inschrijving kan ook nog eens onbeperkt worden verlengd. Door dit merkenrecht kan de merkhouder zich verzetten tegen inbreuk op zijn merkenrecht door een ander, wanneer hierdoor verwarringsgevaar ontstaat bij het publiek. Het moet dan wel gaan om gebruik van het merk “in het economisch verkeer”: dit houdt in dat het merk wordt gebruikt in het beroeps- of bedrijfsleven, “waarmee economisch voordeel wordt beoogd”.

Bij de beoordeling of er sprake is van verwarringsgevaar zijn een aantal vragen van belang:

Lijken de merken op elkaar? Het oordeel van de gemiddelde consument is hierbij van belang;
In hoeverre kan het merk van een bepaalde onderneming worden onderscheiden van het merk van een andere onderneming? Bekende merken zullen eerder van een ander merk kunnen worden onderscheiden.
In hoeverre lijken de betrokken waren of diensten, waarvoor het merk dient, op elkaar? Des te meer ze op elkaar lijken, des te groter is het verwarringsgevaar.

Wanneer er geconstateerd wordt dat er een inbreuk wordt gemaakt op een merkrecht, dan kan de merkhouder een vordering tot schadevergoeding instellen. Belangrijker is misschien nog wel dat de rechter gevraagd kan worden om een verbod van het merkgebruik. Zo wordt er, in het geval van de autoverkoper bijvoorbeeld, geen gebruik meer gemaakt van zijn goede naam.

 

Bronnen en verwijzingen

Benelux Gerechtshof, 9-7-1984, NJ 1985, 101 (arrest Tanderil).
Hof van Justitie, 11-11-1997, NJ 1998, 523 (arrest Sabel/Puma).
Hof van Justitie, 22-6-1999, NJ 2000, 375 (arrest Lloyds/Loints).
Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Merk.
Kamer van Koophandel: http://www.kvk.nl/ondernemen/intellectueel-eigendom/merken/.
ICT-jurist Arnoud Engelfriet op www.iusmentis.com.