Maandag 8 september 2014

E-books en de mogelijkheid van de downloadexceptie (thuiskopie)

Terwijl het auteursrecht van gedrukte boeken nog niet pais en vree is, brengt de technologie de auteurs en uitgeverijen een nieuw probleem: een E-book. Een E-book is niet meer dan een verzameling van digitale gegevens, samengevoegd tot een document. Voeg daar een hoofdstukindeling en een leuke omslag aan toe en het elektronische boek is daar.

Een E-book wordt veelal gelezen op een speciale e-reader. Maar daarnaast kan een E-book gelezen worden op een computer, tablet of smartphone. E-books worden als bestand naar de koper verstuurd en/of als downloadlink. Juist het feit dat een E-book onstoffelijk is en slechts bestaat uit digitale gegevens maakt dat een inbreuk op het auteursrecht gemakkelijker dichterbij komt. Zoals overigens de digitale wereld kenmerkt.

Exclusieve rechten

Op een boek rust, evenals op muziek, kunst en zo verder, auteursrecht. ¹Artikel 1 Aw en artikel 10 lid 1 onder 1 Aw. Dat betekent dat de maker of auteursrechthebbende, bijvoorbeeld een uitgever, het exclusieve recht heeft om te verveelvoudigen en openbaar te maken. ²Artikel 1 Aw: Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.

Artikel 16b en 16c Auteurswet bepalen echter dat een thuiskopie-exceptie (een verveelvoudigingsexceptie) is toegestaan onder bepaalde voorwaarden.

Artikel 16b en 16c Aw zien toe op het verveelvoudigen voor eigen oefening, studie of gebruik. De zogenaamde thuiskopie. Artikel 16b Aw gaat uit van de, inmiddels bijna ouderwetse wijze, namelijk het kopiëren via een kopieerapparaat (fotokopie). De gebruiker hoeft in dit geval geen vergoeding te betalen. Terwijl artikel 16c Aw de modernere variant vormt en spreekt over reproduceren (digitaal kopiëren in feite). Daar moet de gebruiker wel een vergoeding voor betalen. Inzake muziek zit deze heffing op de gegevensdrager zoals een cd-rom.

Zowel artikel 16b als 16c vormen de mogelijkheid om een auteursrechtelijk beschermd werk (deels) te verveelvoudigen. Niet te openbaren. Het recht tot openbaarmaking blijft namelijk voorbehouden aan de auteursrechthebbende.

Een (traditioneel) boek is expliciet uitgesloten van gehele verveelvoudiging op grond van artikel 16b lid 2 Aw. Artikel 16b lid 2:

‘Waar het geldt een […] boek .[…] blijft die verveelvoudiging bovendien beperkt tot een klein gedeelte van het werk…. Tenzij er geen nieuwe exemplaren meer in de handel worden gebracht en verkrijgbaar zijn.’

Gezien het feit dat artikel 16b Aw voorziet in het fotokopiëren, dus het kopiëren van fysieke exemplaren, kan een E-book niet gelijkgesteld worden met een fysiek exemplaar, een boek.

Gezien het feit dat artikel 16c Aw voorziet in het digitaal kopiëren (verveelvoudigen) valt het kopiëren van een E-book onder dit wetsartikel (mening auteur NG). Evenals het downloaden van muziek en de thuiskopie van muziek onder artikel 16c AW valt. Het downloaden van muziek, in feite het verveelvoudigen van een muziekstuk is op grond van artikel 16c Aw toegestaan, mits deze verveelvoudiging voor eigen oefening, studie of gebruik is en niet openbaar gemaakt wordt. Sinds 10 april 2014 geldt tevens als voorwaarde dat de bron niet illegaal mag zijn. ³Europese Hof van Justitie 10 april 2014, ACI/Stichting Thuiskopie. Dat zou dus betekenen dat, bij het doortrekken van deze lijn richting E-books, het downloaden van E-books en het kopiëren daarvan voor eigen oefening, studie of gebruik, toegestaan is. Mits de bron legaal is!

Discussie

Anderzijds bestaat de neiging om E-books en boeken gelijkte stellen en te scharen onder artikel 16b lid 2. Dit terwijl artikel 16b, lid 2 Aw, de oudere variant van verveelvoudigen, de verveelvoudiging van een boek probeert tegen te gaan. Al is het artikel an sich bedoelt ter bevordering van de verveelvoudiging voor de thuiskopie. Maar een E-book kan niet onder dit artikel vallen, daar het niet om een fysiek iets gaat.

Een Duitse rechter van het Landgericht Bielefeld besliste evenzo op 22 april 2013 in een zaak omtrent de algemene voorwaarden van een webwinkel aangespannen door een consumentenorganisatie dat: “bij de verkoop van E-books krijg je als koper niet het eigendomsrecht. Je koopt slechts een licentie om het E-book te downloaden en te kunnen lezen. Een kopie voor eigen gebruik maken is wel toegestaan onder de thuiskopieregeling.”

Een jaar eerder, op 4 juli 2012, besliste een Europese rechter nog (Oracle/Usedsoft) dat software wel doorverkocht mocht worden, ook als die software in licentie gegeven was aan een gebruiker. Mits de oorspronkelijke kopie onklaar gemaakt wordt. De rechter van Bielefeld vond echter dat dit oordeel niet één op één op E-books en luisterboeken van toepassing kon zijn, omdat die onder een andere regeling van de EU vallen.

Volgens advocaat Hans Bousie en auteur Wiebe de Jager van ereaders.nl zijn E-books beveiligd met DRM gelijk te stellen met softwarelicenties. ⁴www.ereaders.nl/04071203_uitspraak_europees_hof_rond_doorverkoop_software_heeft_mogelijk_grote_consequenties_voor_boekenvak

In theorie kan een E-book volgens beiden verkocht worden onder dezelfde voorwaarden die gelden voor software: dus mits de oorspronkelijke kopie onklaar gemaakt wordt. Daarmee is echter nog niet beslist of een E-book definitief valt onder artikel 16b of 16c Aw.

Een traditioneel boek wordt uitgesloten van de thuiskopie in artikel 16b Aw. Indien een E-book gelijkgesteld is aan een boek, is het einde discussie. Maar waarom zou de uitzondering van een boek doorgetrokken moeten worden naar artikel 16c als het gaat om een E-book? Een E-book is immers wezenlijk anders. Het is een digitaal iets, in plaats van een stoffelijk voorwerp. Is het niet logischer om de lijn van de thuiskopie-wijze door te trekken? Want of het nu gaat om digitale muziekbestanden of digitale boekbestanden, dat is toch om het even?

Is het dus niet logischer om een E-book te scharen onder artikel 16c Aw, zoals in Duitsland inderdaad al beslist werd door de rechterlijke macht? Dit gezien het feit dat E-books geen fysieke voorwerpen zijn zoals boeken en derhalve niet onder artikel 16b kunnen vallen. Het maken van een fotokopie van een E-book is immers onmogelijk.

Verbod

Even leek een makkelijke oplossing nabij, omdat staatssecretaris Teeven een algeheel downloadverbod wettelijk wilde vastleggen (2013). Daar ziet hij echter van af en de thuiskopie blijft daarmee gehandhaafd.  Dat betekent dat de discussie omtrent het wel of niet mogen downloaden (thuiskopie exceptie) van een E-book vooralsnog betwistbaar blijft. Moet een E-book gelijkgesteld worden met een traditioneel boek en dus van kopiëren voor eigen studie en gebruik expliciet uitgesloten worden op grond van artikel 16b Aw? Of valt een E-book onder artikel 16c Aw en is een thuiskopie onder voorwaarden genoemd in de zaak ACI/Stichting Thuiskopie, wel toegestaan?

Vooralsnog is er geen doorslaggevend standpunt in de jurisprudentie te vinden en geniet een auteur meer bescherming binnen het auteursrecht dan een componist of liedjesschrijver. Dus beter een schrijver te worden dan een musicus.