Dinsdag 6 oktober 2015

Internetvrijheid: een open en wereldwijd netwerk, zonder belemmeringen?

Het recht op vrije toegang tot internet lijkt vanzelfsprekend. Toch is dit recht niet in alle landen op gelijke wijze en met dezelfde waarborgen in de wet opgenomen. In Nederland is netneutraliteit sinds 2012 wettelijk geregeld in art. 7.4a van de Telecommunicatiewet. Deze bepaling zorgt er onder andere voor dat Internet Service Providers het internetverkeer gelijk behandelen, zodat de eindgebruiker vrij toegang daartoe heeft. Eerder op deze blog is ingegaan op deze wetgeving en de invloed die netneutraliteit op de vrijheid van meningsuiting heeft.¹http://www.ejure.nl/2014/06/netneutraliteit/

In deze bijdrage wordt, aan de hand van jurisprudentie en wet- en regelgeving, gekeken hoe Europa en de Verenigde Staten netneutraliteit hebben gereguleerd. Daarbij wordt kort ingegaan op de gevolgen voor de internationale handel en de positie van eindgebruikers.

Netneutraliteit

De roep om netneutraliteit is vooral ontstaan toen KPN het voornemen had om Whatsapp te gaan benadelen ten gunste van het eigen SMS-verkeer. Door kosten voor het gebruik van Whatsapp in rekening te gaan brengen zou de chatdienst onaantrekkelijk worden voor eindgebruikers. Dit soort belemmeringen worden door velen onacceptabel geacht omdat het internet een open netwerk moet blijven. Daarom werd netneutraliteit in de Nederlandse wet opgenomen. Art. 7.4a Tw verbiedt telecommunicatie- en internetproviders (ISP’s) om elektronisch internetverkeer te blokkeren of te vertragen. Het begrip ‘elektronische communicatienetwerk’ in art. 1.1. onder e Tw heeft een ruimere werkingssfeer gekregen dan voorheen. Daarmee is de koppeling met alleen telefonie losgelaten zodat ook het internet onder dezelfde werkingssfeer valt.² W. Keuning, ‘Tweede Kamer: geen hoger tarief internetdiensten op smartphone’, Volkskrant 19-5-‘11, p. 22.

Indien netneutraliteit internationaal onvoldoende gewaarborgd wordt, zal het economische gevolgen kunnen hebben voor onder andere de internationale handel. Startups worden onaantrekkelijk als zij in het land van vestiging geen eerlijke kans hebben om via het internet door een groot publiek gevonden te worden. Daarnaast is netneutraliteit van belang omdat het een positief effect heeft op de vrijheid van meningsuiting en informatie. Bloggers en journalisten gebruiken het internet bijvoorbeeld als middel om nieuwsberichten en standpunten over te brengen aan het publiek. Internetproviders zorgen voor de internetverbinding zodat de content bij de eindgebruikers komt. Zonder strenge netneutraliteitsregels kunnen ISP’s internetdiensten makkelijker voorrang geven op een snellere internetverbinding.

Nederland


Het huidige Europese regelgevingskader omtrent netneutraliteit laat ruimte over aan lidstaten om met strengere maatregelen te komen. Wat hebben de Europese lidstaten hiermee gedaan? In Europa is Nederland de voorloper op het gebied van netneutraliteit. Met de herziening van de Telecommunicatiewet (Tw) werd Nederland het tweede land ter wereld dat het begrip netneutraliteit in de wet opgenomen heeft. Slechts in een aantal uitzonderingsgevallen kan hiervan worden afgeweken. Een voorbeeld daarvan is de door T-Mobile aangeboden Wifi-verbinding in NS-treinen. Als te veel reizigers op hetzelfde netwerk streaming media gebruiken, dan hebben andere reizigers daar last van omdat daardoor hun verbinding wordt vertraagd. Het blokkeren van diensten die te veel dataverkeer vereisen (bijvoorbeeld YouTube of Spotify) is dus wel toegestaan.³ acm.nl: T-Mobile mag gratis internet in NS-treinen beperken, 30-12-2013.

De Verenigde Staten

In de Verenigde Staten (VS) is lang gediscussieerd over het invoeren van netneutraliteit. De Amerikaanse telecom-waakhond ‘Federal Communications Commission’ (FCC) is verantwoordelijk voor het reguleren van het gedrag van ISP’s. In de zaak Verizon vs. FCC heeft de rechter bepaald dat de FCC niet de bevoegdheid had om in dit geval netneutraliteitsregels op te leggen. De ISP’s in deze zaak zouden niet onder de term ‘common carriers’ vallen op basis van Title I van de Communications Act of 1934. Common carriers zoals telefoonproviders, hebben namelijk wel de verplichting om dataverkeer ongehinderd door te laten. Volgens de rechter moet de FCC een bepaalde mate van toezicht op ISP’s kunnen uitoefenen, maar gaat het afdwingen van de netneutraliteitsregels te ver.⁴ Verizon Communications Inc. v. Federal Communications Commission, 535 U.S. 467 (2002

Eind februari 2015 nam de VS toch regelgeving ten aanzien van netneutraliteit aan. Na ruim een jaar discussiëren heeft FCC daartoe regels opgesteld die ISP’s moeten verbieden aanbieders voor te trekken of bepaald internetverkeer te blokkeren of te vertragen.⁵ http://www.nytimes.com/2015/02/27/technology/net-neutrality-fcc-vote-internet-utility.html?ref=topics

Wetsvoorstel

Europarlementariër Schaake heeft eens opgeroepen om met een gedetailleerd voorstel te komen en netneutraliteit in de hele Europese Unie wettelijk vast te leggen: “In Nederland hebben we netneutraliteit nu goed geregeld, maar het nadeel is dat we de enige in Europa zijn”, aldus Schaake.⁶ https://europa.d66.nl/2013/06/04/veranker-netneutrealiteit-europese-wet/ Het Europees Parlement heeft vorig jaar voor het voorstel inzake netneutraliteit gestemd.⁷COM(2013) 627 Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van maatregelen inzake de Europese interne markt voor elektronische communicatie en om een connectief continent tot stand te brengen alsmede tot wijziging van Richtlijnen 2002/20/EG, 2002/21/EG en 2002/22/EG en Verordeningen (EG) nr. 1211/2009 en (EU) nr. 531/2012. Na de onderhandelingen tussen de Raad van Ministers, de Europese Commissie en het Europees Parlement kwam er een compromisvoorstel. Er wordt echter veel kritiek geuit op het wetsvoorstel omdat de toekomstige verordening minder strenge regels bevat dan de Tw. Digitale burgerrechtenorganisaties zoals BoF (Bits of Freedom) en de Europese burgerrechten organisatie EDRI uiten hun zorgen over de impact van het voorstel op de netneutraliteit. Er zou sprake zijn van een onduidelijk ontwerp waarmee deur weer opengezet wordt voor prijsdiscriminatie, en er zou te veel ruimte zijn voor uitzonderingen.⁸ http://euknowhow.eu/netneutraliteit-de-laatste-stand-van-zaken/ http://euknowhow.eu/netneutraliteit-de-laatste-stand-van-zaken/ Volgens de critici laat de tekst ruimte om te blokkeren op grond van “maatregelen om Europees of nationaal recht uit te voeren”. Providers zouden op basis van een vaag begrip te vrij spel krijgen om te kunnen selecteren wat eindgebruikers wel en niet mogen zien. Dat zet de vrijheid van meningsuiting onder druk. Een van de ergste schenders van internetvrijheid is China die met haar gesloten regime 18.000 websites permanent heeft geblokkeerd. China is, buiten Europa, het beste voorbeeld van cybertoezicht, -blokkade en -filters. De Chinese “Berlijnse Muur van de 21e eeuw” wordt gebruikt voor indoctrinatie, propaganda, misleidende informatie en vervolging, volgens Shiyu Zhou van het Global Internet Freedom Consortium. Het internet is een belangrijke instrument voor protest en actie geworden. Met zwakke netneutraliteitsregels kunnen overheden te vrij profiteren van de uitzonderingen om bijvoorbeeld cyberdissidenten en bloggers op te sporen en te straffen.⁹http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+IM-PRESS+20100607STO75582+0+DOC+XML+V0//NL

Volgens Schaake is er een reden om bezorgd te zijn: “Lidstaten zeggen: als wij de hoofdlijnen uitstippelen, volgt de rest vanzelf. Maar elk gat in die wet zal genadeloos worden gebruikt”.¹⁰ http://www.marietjeschaake.eu/nl/2015/03/media-nrc-next-maakt-brussel-een-eind-aan-netneutraliteit/

Conclusie

Voorheen werd telefoneren gezien als een universele dienst die voor iedereen toegankelijk moest zijn. ISP´s van nu zijn doorslaggevend voor de toegang tot de digitale infrastructuur van de toekomst: denk aan het internet waarmee we communiceren, consumeren en produceren. Als ISP’s hun gang kunnen gaan zonder dat er strenge open internetregels worden gehanteerd, zullen ze meer geld vragen voor hun diensten, en neemt de concurrentie verder af. Netneutraliteit leidt tot meer concurrentie tussen de ISP’s, omdat deze alleen nog kunnen concurreren op basis van prijs en snelheid en niet op basis van inhoud.

Het belang van netneutraliteit is ook voor de positie van internetgebruikers erg groot. Het internet verbindt mensen wereldwijd aan informatie en kennis. In een wereld van netneutraliteit kunnen internetgebruikers zelf weten tot welke internetdiensten en websites ze toegang hebben. Providers mogen dus geen blokkades of andere belemmeringen opwerpen, wat ten goede komt van de informatievergaring. De behoefte aan een open en toegankelijk internet vloeit min of meer voort uit de basisrechten vrijheid van meningsuiting. De mogelijkheid om deze rechten onbelemmerd uit te oefenen worden is onmogelijk als ISP’s de toegang tot het internetverkeer kunnen beïnvloeden.

In deze bijdrage is tevens duidelijk geworden dat er veel discussie omtrent netneutraliteit is geweest in Europa en de VS. In de VS kon de FCC minder maatregelen treffen waardoor de VS behoorlijk achter liep. Zoals eerder gezegd laat het huidige Europese regelgevingskader ruimte aan lidstaten om met strenge netneutraliteitsmaatregelen te komen. Nederland heeft haar netneutraliteit opgenomen in de wet, maar de rest van Europa is nog niet zover. Terwijl de VS haar regels heeft aangescherpt is Europa het nog steeds niet eens over de wijze van regulering van netneutraliteit. Het Europese wetsvoorstel dat hier in eerste instantie voor zou moeten zorgen, geeft minder waarborgen dan de Nederlandse wet. Als dit wetsvoorstel zoals het er nu uit ziet wordt doorgezet, zou dat volgens burgerrechten organisaties betekenen dat de sterke Nederlandse wet wordt vervangen door zwakkere Europese regels. Zij zijn kritisch over de ontwikkelingen in de EU en proberen druk uit te oefenen op de Europarlementariërs om nadelige aanpassing van het ontwerp verder te komen en de strijd omtrent netneutraliteit in Europa te winnen.¹¹ www.savetheinternet.eu Voordat de regelgeving bekrachtigd kan worden, moeten de Europese Commissie, het Europees Parlement en ministers van alle lidstaten het eens worden. Dat is tot nu toe nog niet gebeurd. Op dit moment vinden de laatste onderhandelingen over de uiteindelijke tekst van de nieuwe wetgeving plaats. Vast staat dat de aankomende verordening rechtstreekse werking en voorrang zal hebben boven onze duidelijke nationale wetgeving inzake netneutraliteit.