Donderdag 6 oktober 2016

De vernieuwde Mediawet: voorbij met het amusement?

In het begin van 2016 ontstond veel ophef in Polen vanwege een voorgestelde nieuwe mediawet. Deze omstreden regelgeving zou tot gevolg hebben dat de regering de directie en hoofdredactie van de publieke omroep zelf kan benoemen en ontslaan. Ondanks felle kritiek van de Europese Unie is de wet toch aangenomen.1http://nos.nl/artikel/2079147-poolse-president-laat-omstreden-mediawet-passeren.html

De Nederlandse variant, de Mediawet 2008 (hierna: Mediawet), die regels geeft omtrent de verzorging van radio- en televisieprogramma’s, de omroepbijdrage en de steunverlening aan persorganen, is ook hier flink onder de loep genomen. Staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VVD) heeft een grote hervorming van de landelijke publieke omroep voor ogen teneinde plat amusement op televisie te schrappen en meer ruimte te creëren voor culturele, educatieve en informatieve programma’s. Hij kondigde deze hervorming al in 2014 aan. Recentelijk stemde de Eerste Kamer voor de vernieuwde Nederlandse Mediawet, onder de voorwaarde dat er nog extra wetten komen.2https://www.joop.nl/nieuws/staatssecretaris-loodst-nieuwe-mediawet-door-eerste-kamer Wat gaat er veranderen door de komst van deze vernieuwde Mediawet?

 

Bezuinigingen op de media

De Rijksoverheid bezuinigt vanwege haar tekorten de laatste jaren flink op het mediabudget. Dit budget is sinds 2013 stapsgewijs omlaag gegaan en de bezuinigingen op het totale mediabudget bedragen inmiddels al 201,1 miljoen euro. De bezuinigingen vinden vooral plaats bij de landelijke publieke omroep. Er is niet meer genoeg geld om alle omroeporganisaties in stand te houden. Door de vernieuwde Mediawet zullen de omroepverenigingen fuseren, waardoor het aantal van eenentwintig organisaties wordt gereduceerd naar acht.3http://www.nu.nl/politiek/2883360/kamer-moet-mediawet-snel-behandelen.html Daarnaast zal het Mediafonds, dat subsidies voor culturele programma’s regelt, in 2017 verdwijnen. Behalve voor de landelijke publieke omroepen, hebben de bezuinigingen ook betrekking op de regionale omroepen. Op het totaalbudget van deze omroepen wordt per 1 januari 2017 maar liefst 17 miljoen euro bezuinigd.4https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/media-en-publieke-omroep/inhoud/hervorming-publieke-omroep

 

De vernieuwde Mediawet

Staatssecretaris Dekker wil met de vernieuwde Mediawet zowel de regels omtrent de landelijke publieke omroepen, als de regels betreffende de regionale publieke omroepen op de schop nemen. Mede doordat het Mediafonds vanwege de bezuinigingen zal verdwijnen, acht de minister het van belang dat er op een andere manier wordt geregeld dat er (meer) culturele programma’s op televisie komen. De aanpassingen in de Mediawet moeten er dan ook onder meer toe leiden dat er minder amusement op de publieke tv-zenders komt. Amusement mag alleen nog als het een educatief, cultureel of informatief doel heeft.5http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2092886-wat-is-er-overgebleven-van-de-mediawet.html Dekker wil het bestuursorgaan Nederlandse Publieke Omroep (NPO) meer invloed (op de inhoud van de programma’s) geven en de omroep moet zich meer gaan onderscheiden van de commerciële zenders.6http://nos.nl/artikel/2092829-senaat-gaat-akkoord-maar-dekkers-droomomroep-is-niet-verwezenlijkt.html Daarnaast wil staatssecretaris Dekker het democratisch draagvlak van de publieke omroep versterken door ook buitenproducenten (programmamakers die werkzaam zijn buiten de NPO) en maatschappelijke organisaties toegang te geven tot het publieke bestel.7http://www.nu.nl/politiek/2883360/kamer-moet-mediawet-snel-behandelen.html

 

Bezwaren

Volgens secretaris Omroep bij de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) René Roodheuvel gaat de vernieuwde Mediawet ten koste van de journalistieke vrijheid en werkgelegenheid van programmamakers. De leden van de NVJ vrezen voor de machtstoename van de NPO. De omroepen stellen dat door de machtsconcentratie bij de NPO de zeggenschap over hun eigen programma´s enorm wordt beperkt. Daarnaast is er niets geregeld met betrekking tot de vraag of journalisten nog onafhankelijk hun werk kunnen verrichten. Roodheuvel stelt dat de NPO elke schijn van politieke inmenging moet vermijden en moet wegblijven bij de onderwerpkeuze, inhoud en vorm van de programma´s. Daarnaast bepaalt de NPO het werk van de programmamakers, maar draagt geen enkele arbeidsrechtelijke verantwoordelijkheid. Roodheuvel acht dit in het kader van de werkgelegenheid zeer verontrustend. Volgens hem gaat de programmamaker immers de rekening betalen.8http://www.volkskrant.nl/opinie/programmamaker-betaalt-rekening-nieuwe-mediawet~a4158113/ Ook de Eerste Kamer is van mening dat de vernieuwde wet flink gewijzigd zal moeten worden. De leden van de Kamer maken zich zorgen over de afnemende onafhankelijkheid van de omroepen binnen het nieuwe bestel. Daarnaast uiten ze kritiek op de (grote) rol van de staatssecretaris die Dekker voor ogen heeft bij de benoeming van de top van de NPO.9 http://www.mediamagazine.nl/eerste-kamer-steunt-nieuwe-mediawet/

 

Gevolgen bezwaren

Door alle bezwaren zal alleen het gedeelte van de wet in werking treden dat betrekking heeft op de regionale omroepen. De Eerste Kamer heeft geëist dat staatssecretaris Dekker een deel van zijn plannen zou bijstellen. Normaliter dient dat te geschieden via een novelle (een wijziging op het voorstel), maar omdat er zoveel aanpassingen nodig waren besloot Dekker om met aanvullende wetten te komen. Staatssecretaris Dekker zegde toe dat hij het grootste gedeelte van zijn oorspronkelijke wet niet zou invoeren, tot alle eisen van de Eerste Kamer in de aanvullende wet zijn opgenomen. Deze methode is zeer ongebruikelijk en de Senaat uitte zelfs haar zorgen over de gevolgde procedure. Bij een normale procedure draagt de Tweede Kamer wijzigingen voor en stemt de Eerste Kamer enkel voor of tegen. In deze zaak zijn er ook nog wijzigingen bij de Eerste Kamer ingebracht.10http://nos.nl/artikel/2092829-senaat-gaat-akkoord-maar-dekkers-droomomroep-is-niet-verwezenlijkt.html

 

Toekomst

De overgebleven van kracht zijnde regels van de Mediawet zien er op dat de publieke omroep zich vooral moet richten op programma’s met informatie, cultuur en educatie. Amusementsprogramma’s kunnen gewoon blijven worden uitgezonden, ondanks Dekkers wil om deze programma’s te schrappen. De NPO dient echter wel aannemelijk te maken dat deze programma’s meer kijkers trekken dan de programma’s met een meer educatief of informatief karakter. De wens van staatssecretaris Dekker dat externe producenten programma’s mogen maken voor de publieke omroep is wel overeind gebleven, met de kanttekening dat de omroepvereniging die het programma gaat uitzenden (vooraf) inhoudelijke wijzigingen mag aanbrengen en moet meeproduceren. Daarnaast krijgt de NPO toch wat minder macht dan Dekker voor ogen had. De NPO moet rekening houden met ‘de vrijheid en verantwoordelijkheid van omroeporganisaties voor vorm en inhoud van het media-aanbod’ en zij moet het publiek betrekken bij de programma’s. Hoe die betrokkenheid in de praktijk wordt vormgegeven, bestaat nog geen duidelijkheid over. Tevens bestaat de mogelijkheid dat er een kijkwijzer voor reclames komt. Per 1 april 2016 is een regionale tegenhanger van de NPO in het leven geroepen, te weten de Regionale Publieke Omroep (RPO). Al deze wijzigingen (behalve de inroeping van de RPO) worden echter pas van kracht indien de reparatie- of aanvullende wet wordt aangenomen.11http://nos.nl/artikel/2092829-senaat-gaat-akkoord-maar-dekkers-droomomroep-is-niet-verwezenlijkt.html

 

De vraag is of de aanvullende wetten tegemoet gaan komen aan zowel de wensen van staatssecretaris Dekker als aan de bezwaren van onder andere de Eerste Kamer en de NVJ. Daarnaast lijkt het nu al te gebeuren dat omroepen een constructie bedenken om de gevolgen van de vernieuwde Mediawet te ondermijnen. Een groot deel van de omroepen hebben namelijk al een deal gesloten met de NPO over de uitwerking van de Mediawet. Omroepen blijven daarin volwaardig coproducent van programma’s. Hiermee gaan zij volledig voorbij aan een doel van de nieuwe Mediawet van staatssecretaris Dekker, te weten dat producenten los van de omroepen komen te staan.12http://www.ad.nl/ad/nl/38261/Nieuws/article/detail/4254696/2016/03/01/Eerste-Kamer-blijft-bij-bezwaren-omtrent-Mediawet.dhtml De vraag of de vernieuwde Mediawet een einde gaat maken aan ‘plat amusement’ is dus nog steeds niet beantwoord.

   [ + ]

1. http://nos.nl/artikel/2079147-poolse-president-laat-omstreden-mediawet-passeren.html
2. https://www.joop.nl/nieuws/staatssecretaris-loodst-nieuwe-mediawet-door-eerste-kamer
3, 7. http://www.nu.nl/politiek/2883360/kamer-moet-mediawet-snel-behandelen.html
4. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/media-en-publieke-omroep/inhoud/hervorming-publieke-omroep
5. http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2092886-wat-is-er-overgebleven-van-de-mediawet.html
6, 10, 11. http://nos.nl/artikel/2092829-senaat-gaat-akkoord-maar-dekkers-droomomroep-is-niet-verwezenlijkt.html
8. http://www.volkskrant.nl/opinie/programmamaker-betaalt-rekening-nieuwe-mediawet~a4158113/
9. http://www.mediamagazine.nl/eerste-kamer-steunt-nieuwe-mediawet/
12. http://www.ad.nl/ad/nl/38261/Nieuws/article/detail/4254696/2016/03/01/Eerste-Kamer-blijft-bij-bezwaren-omtrent-Mediawet.dhtml