Woensdag 25 oktober 2017

Jeugdfoto’s van je eigen kinderen plaatsen; mag dat?

Het lijkt onschuldig, een foto van je kinderen op Facebook plaatsen als ze gezellig samen aan het spelen zijn. Tien jaar later kan het echter zo zijn dat het kind in kwestie totaal niet te spreken is over deze actie. “Mijn haar is hier zo suf en ik had nog die beugel! Als mijn klasgenoten dit zien, krijg ik nooit meer vrienden. Haal het eraf!”, zou dan zomaar door de woonkamer kunnen klinken. De vraag in hoeverre ouders foto’s van hun eigen kinderen op social media mogen plaatsen, zal steeds vaker gesteld worden. In deze blog wordt getracht hier een antwoord op te geven.

Vrijheid van meningsuiting

Iedereen die in Nederland woont heeft grondrechten, rechten waar slechts bij hoge uitzondering inbreuk op mag worden gemaakt. Eén van de meer bekende grondrechten is de vrijheid van meningsuiting. Dit grondrecht is onder andere vastgelegd in art. 7 van de Grondwet (GW) en art. 10 van het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). 1http://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2008-07-15; http://wetten.overheid.nl/BWBV0001000/2010-06-10#Verdrag_2_Verdragtekst Ook het plaatsen van een foto valt onder de vrijheid van meningsuiting. 2 EHRM 3 november 2015, nr. 57675/10 (Bestry/Polen), r.o. 89 http://www.legalintelligence.com/documents/16468234?srcfrm=basic+search&stext=EHRM+3+november+2015%2c+nr.+57675%2f10+&docindex=1 Dit betekent dat de ouder een grondwettelijke bescherming geniet bij het plaatsen van een foto van diens kinderen, namelijk het recht op de vrijheid van meningsuiting. 3 Voor een volledig overzicht van de juridische bescherming van dit grondrecht, zie: https://mensenrechten.nl/juridisch-kader-vrijheid-van-meningsuiting

Auteursrecht

Daar komt bij dat de ouder in de meeste gevallen ook de maker is van de foto. Dit betekent dat hij de auteursrechten heeft, en dus de foto naar eigen inzicht mag gebruiken. Het auteursrecht van de maker wordt beschermd via art. 1 van de Auteurswet (AW), en houdt in dat de maker de foto openbaar mag maken en verveelvoudigen. 4 http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2015-07-01 Ook dit auteursrecht zelf is een grondrecht. 5Artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM, http://wetten.overheid.nl/BWBV0001001/1998-11-01#Verdrag_2_Verdragtekst_Artikel1 Hiervoor is wel vereist dat de foto de eigen intellectuele schepping is van de maker. 6HvJEU 16 juli 2009, nr. C-5/08, ECLI:EU:C:2009:465 (Infopaq I) http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=9ea7d0f130d69894ab188f024598a0a4f0f34cfca080.e34KaxiLc3eQc40LaxqMbN4PahmRe0?text=&docid=72482&pageIndex=0&doclang=nl&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=174773 Deze eis levert in de praktijk geen problemen op. Dit betekent dat de ouder die een foto van zijn of haar kinderen maakt, in beginsel het auteursrecht op die foto heeft, en hem dus openbaar mag maken en verveelvoudigen, óók via Facebook en andere social media.

Portretrecht

Een belangrijke beperking van de vrijheid van meningsuiting en het auteursrecht is het portretrecht. In de casus van een ouder die foto’s van de kinderen neemt, gaat het om een portret dat niet in opdracht vervaardigd is. Het is daarom de ouder niet toegestaan een portret van de kinderen openbaar te maken en/of te verveelvoudigen als die kinderen een redelijk belang hebben dat zich daartegen verzet, volgens art. 21 AW. 7http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2015-07-01)) Dit redelijke belang kan veel omvatten, maar gezien de casus is vooral de bescherming van het privéleven van het kind interessant. Immers, zoals hiervoor besproken, levert het openbaar maken van een dergelijke foto in beginsel een strijd met de privacyrechten op. De Hoge Raad heeft bepaald dat het portretrecht in dit geval zo zwaar dient te wegen dat het kind een openbaarmaking op Facebook niet hoeft te tolereren. 8HR 4 maart 1988, ECLI:NL:HR:1988:AB8703 (Kinderen prinses Irene), r.o. 3.4.1 https://www.navigator.nl/document/id15761988030413516nj1989361dosred/ecli-nl-hr-1988-ab8703-nj-1989-361-hr-04-03-1988-nr-13516?ctx=WKNL_CSL_92 en HR 14 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA2788 (Cruijff/Tirion), r.o. 3.6.2 https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2013:CA2788

Recht op privacy en bescherming van de persoonlijke levenssfeer

Bij het invullen van de vraag of het portretrecht geschonden is, wordt dus gekeken naar het redelijke belang van de geportretteerde, in casu, het kind. In dit geval is dat het belang van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de gefotografeerde kinderen. Deze rechten zijn onder andere in art. 10 GW en art. 8 van het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) vastgelegd. 9http://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2008-07-15; http://wetten.overheid.nl/BWBV0001000/2010-06-10#Verdrag_2_Verdragtekst Deze rechten houden in dat de kinderen in beginsel niet hoeven te accepteren dat de hele wereld mee kan genieten van hun spelletje “Piratenvlag vinden”. Door het plaatsen van een foto op Facebook, kan ineens wél de hele wereld meegenieten. Dit betekent dat er voorlopig sprake is van een botsing tussen het privacyrecht van de kinderen en de vrijheid van meningsuiting van de ouders.

De bijzondere juridische status van minderjarigen en conclusie

Het lijkt dus vooralsnog zo dat de kinderen in deze casus hun ouders kunnen opdragen de gênante jeugdfoto’s van Facebook en andere social media te verwijderen. Hun privacyrechten wegen zwaarder dan de vrijheid van meningsuiting van de ouders. Als de ouders dit weigeren, zit er weinig anders op dan een gang naar de rechter. Dit levert echter problemen op wanneer het kind nog geen 18 jaar is, en dus nog minderjarig is. Minderjarigen zijn slechts beperkt handelingsbekwaam, wat betekent dat zij toestemming van hun wettelijke vertegenwoordig(s) nodig hebben, onder meer voor het voeren van een procedure bij de rechter. 10artt. 233 & 234 Burgerlijk Wetboek Boek 1 http://wetten.overheid.nl/BWBR0002656/2017-01-01 & Koens, M.J.C. en A.P.M.J. Vonken (red.), Tekst & Commentaar: Personen- en familierecht, Deventer: Kluwer 2012. Dit zal in de meeste gevallen betekenen dat de gang naar de rechter pas mogelijk is als het kind 18 jaar is geworden, daar de ouder niet snel toestemming zal geven om voor de rechter gedaagd te worden. Hoewel dus de kans klein is dat een ouder voor de rechter zal moeten verklaren waarom hij/zij weigert een foto van Facebook te halen, betekent dit niet dat men de (grond)rechten van je kroost kan negeren.

   [ + ]

1, 9. http://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2008-07-15; http://wetten.overheid.nl/BWBV0001000/2010-06-10#Verdrag_2_Verdragtekst
2. EHRM 3 november 2015, nr. 57675/10 (Bestry/Polen), r.o. 89 http://www.legalintelligence.com/documents/16468234?srcfrm=basic+search&stext=EHRM+3+november+2015%2c+nr.+57675%2f10+&docindex=1
3. Voor een volledig overzicht van de juridische bescherming van dit grondrecht, zie: https://mensenrechten.nl/juridisch-kader-vrijheid-van-meningsuiting
4. http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2015-07-01
5. Artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM, http://wetten.overheid.nl/BWBV0001001/1998-11-01#Verdrag_2_Verdragtekst_Artikel1
6. HvJEU 16 juli 2009, nr. C-5/08, ECLI:EU:C:2009:465 (Infopaq I) http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=9ea7d0f130d69894ab188f024598a0a4f0f34cfca080.e34KaxiLc3eQc40LaxqMbN4PahmRe0?text=&docid=72482&pageIndex=0&doclang=nl&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=174773
7. http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2015-07-01)) Dit redelijke belang kan veel omvatten, maar gezien de casus is vooral de bescherming van het privéleven van het kind interessant. Immers, zoals hiervoor besproken, levert het openbaar maken van een dergelijke foto in beginsel een strijd met de privacyrechten op. De Hoge Raad heeft bepaald dat het portretrecht in dit geval zo zwaar dient te wegen dat het kind een openbaarmaking op Facebook niet hoeft te tolereren. ((HR 4 maart 1988, ECLI:NL:HR:1988:AB8703 (Kinderen prinses Irene), r.o. 3.4.1 https://www.navigator.nl/document/id15761988030413516nj1989361dosred/ecli-nl-hr-1988-ab8703-nj-1989-361-hr-04-03-1988-nr-13516?ctx=WKNL_CSL_92
8. HR 4 maart 1988, ECLI:NL:HR:1988:AB8703 (Kinderen prinses Irene), r.o. 3.4.1 https://www.navigator.nl/document/id15761988030413516nj1989361dosred/ecli-nl-hr-1988-ab8703-nj-1989-361-hr-04-03-1988-nr-13516?ctx=WKNL_CSL_92 en HR 14 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA2788 (Cruijff/Tirion), r.o. 3.6.2 https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2013:CA2788
10. artt. 233 & 234 Burgerlijk Wetboek Boek 1 http://wetten.overheid.nl/BWBR0002656/2017-01-01 & Koens, M.J.C. en A.P.M.J. Vonken (red.), Tekst & Commentaar: Personen- en familierecht, Deventer: Kluwer 2012.