Maandag 22 januari 2018

Creative Commons

Creative Commons licenties

Creative Commons is een organisatie die in 2001 opgericht is in de Verenigde Staten.¹https://creativecommons.org/about/history/, laatst geraadpleegd op 30 november 2017 Het doel van de organisatie is het mogelijk maken dat creatieve werken, zoals afbeeldingen en muziek, door anderen gebruikt kunnen worden om op voort te bouwen of om te delen, zonder dat daar een vergoeding tegenover staat. Auteurs worden aangespoord om op flexibele wijze met hun auteursrechten om te gaan.

Licenties

Om het mogelijk te maken dat creatieve werken door anderen gebruikt en gedeeld kunnen worden, heeft Creative Commons (verder: CC) een aantal standaardlicenties in het leven geroepen. Deze licenties kunnen vrijelijk worden gebruikt. De auteurs geven hiermee niet hun auteursrechten op; zij geven slechts toestemming om het werk te gebruiken of te delen. Er wordt door de CC-licenties geen afbreuk gedaan aan de wettelijke bepalingen uit de Auteurswet.

De standaardlicenties zijn opgebouwd uit een aantal gebruiksvoorwaarden. Deze gebruiksvoorwaarden zijn:

Naamsvermelding. Hiermee wordt het toegestaan om het werk te kopiëren, distribueren, vertonen, op te voeren en om afgeleid materiaal te maken dat op het werk gebaseerd is, mits de naam van de auteursrechthebbende vermeld wordt. Deze voorwaarde geldt bij elke licentie.

Niet-commercieel. Anderen mogen het werk kopiëren, vertonen, distribueren en opvoeren, alsmede materiaal wat op het werk gebaseerd is, behalve voor commerciële doeleinden.

GeenAfgeleideWerken. Anderen mogen het werk kopiëren, distribueren, vertonen en opvoeren mits het werk in de originele staat blijft. Het is niet toegestaan dat anderen het werk gebruiken als basis voor nieuw materiaal.

GelijkDelen. Hiermee wordt het toegestaan om van het werk afgeleid materiaal te maken onder de voorwaarde dat het afgeleide werk onder dezelfde licentie vrijgegeven wordt als het originele werk.

De voorwaarden GeenAfgeleideWerken en GelijkDelen kunnen nooit tegelijk van toepassing zijn, omdat GelijkDelen ziet op afgeleide werken.

Het combineren van de gebruiksvoorwaarden leidt tot een zestal mogelijke licenties, namelijk:

Naamsvermelding

Naamsvermelding-GelijkDelen

Naamsvermelding-NietCommercieel

Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen

Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken

Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken

Het toevoegen van een dergelijk symbool aan een werk zorgt ervoor dat het voor anderen duidelijk is welke Creative Commons-licentie op het werk van toepassing is. Zo kunnen zij eenvoudig zien of zij het werk mogen gebruiken, delen en/of aanpassen.

Licenties in Nederland

De oorspronkelijke standaardlicenties van CC zijn logischerwijze gebaseerd op het Amerikaanse recht, omdat de organisatie daar opgericht is. Vanwege de mondiale uitbreiding was het echter noodzakelijk dat de licenties ook vertaald zouden worden in andere talen.²H. Dekeyser, ‘Creative Commons licenties vertaald naar Nederlands en Belgisch Recht’, Computerrecht 2005, nr.2, p. 166. In 2004 zijn de licenties in het Nederlands vertaald en daarmee is Creative Commons Nederland ontstaan. ³https://creativecommons.nl/, laatst geraadpleegd op 30 november 2017. CC Nederland is een samenwerking tussen DISC (Domein voor Innovatieve Software en Content) en het IViR (Instituut voor Informatierecht, Universiteit Amsterdam). De hoofdregel is dat de licenties in alle landen zo uniform mogelijk moeten zijn. Ze worden dus allemaal gevormd naar de oorspronkelijke Amerikaanse licenties.

Op dit moment zijn de CC-licenties in meer dan 70 landen beschikbaar.⁴ https://creativecommons.nl/wie-zijn-we/, laatst geraadpleegd op 30 november 2017.

Kritiek

Het vrij beschikbaar maken van creatieve werken is een goed streven. Toch is niet iedereen van mening dat de CC-licenties hiervoor een uitkomst zullen bieden. Zo stelt Koelman dat een hergebruiker dezelfde risico’s loopt wanneer hij een werk gebruikt dat onder een CC-licentie wordt aangeboden, als wanneer hij een werk gebruikt waaraan geen CC-licentie is verbonden.⁵K. Koelman, ‘Waarom Creative Commons niet kan werken’, Computerrecht 2009, nr. 96. Dit heeft te maken met de mogelijkheid dat de licentiegever niet daadwerkelijk de auteursrechten bezit (maar wel doet alsof). De CC-licentie bevat tegenwoordig ook geen garantie meer dat er geen inbreuk wordt gemaakt op de auteursrechten van anderen, maar slechts een disclaimer. Degene die een werk wil gebruiken dat voorzien is van een CC-licentie moet dus, om zekerheid te verkrijgen, alsnog onderzoek doen of de licentiegever wel daadwerkelijk de auteursrechthebbende is. Dit doet eigenlijk het hele bestaan van de Creative Commons-gedachte teniet, omdat het juist de bedoeling is dat er géén onderzoek hoeft te worden gedaan naar de auteursrechthebbende, nu de creatieve werken vrijelijk mogen worden gebruikt (afhankelijk van het type licentie).

Ook Van den Eijnde is van mening dat de CC-licenties niet zo handig zijn als op het eerste gezicht lijkt.⁶V. Van den Eijnde, ‘Creative Commons. Een tien voor marketing, een vier voor rechtenbeheer’, online via http://www.ie-forum.nl/backoffice/uploads/file/IEForum/Artikelen/IEF%20VvdE%20Creative%20Commons%2016022011.pdf, laatst geraadpleegd op 30 november 2017. Volgens hem is de inhoud van de licenties niet geheel duidelijk, voornamelijk met betrekking tot de licenties waarbij commercieel gebruik wordt uitgesloten. Het begrip ‘niet-commercieel gebruik’ is zijns inziens niet duidelijk gedefinieerd. Daarnaast is hij net als Koelman van mening dat er een grote hoeveelheid werken met een onbevoegd gegeven licentie op het internet kan gaan rondzwerven. Dit komt de rechtszekerheid niet ten goede.

Digital Rights Management

De opkomst van Digital Rights Management (verder: DRM) heeft in grote mate bijgedragen aan de populariteit van CC-licenties. DRM is een technologie waarbij de maker van een (digitaal) werk bepaalde beperkingen aanbrengt op het gebruik daarvan. Op die manier kan de maker het gebruik van zijn werk reguleren, door bijvoorbeeld te bepalen dat het werk niet gekopieërd mag worden.⁷Zie http://sync.nl/digital-rights-management-for-dummies/, laatst geraadpleegd op 6 december 2017. De CC-licenties zijn te beschouwen als een reactie hierop. Door gebruik te maken van de CC-licenties kunnen auteurs op hun eigen manier het gebruik van hun werk reguleren. Dit is een meer gebruiksvriendelijke vorm van DRM. ⁸Zie https://creativecommons.nl/2004/09/07/creative-commons-een-gebruiksvriendelijke-vorm-van-digital-rights-management-drm/, laatst geraadpleegd op 7 december 2017.

Conclusie

De gedachte om werken steeds meer beschikbaar te maken voor anderen, zodat deze gebruikt kunnen worden zonder dat daar een vergoeding tegenover staat, lijkt in eerste instantie heel mooi. Het is echter voor de hergebruiker bijna onmogelijk om zeker te weten dat de licentiegever daadwerkelijk de auteursrechthebbende is. De kracht van de CC-licenties is daardoor slechts gering, omdat gebruikers bang zijn werken te gebruiken die niet door de auteursrechthebbende zelf beschikbaar zijn gesteld. Het is noodzakelijk om hiervoor een oplossing te vinden, nu het vrijelijk kunnen hergebruiken van werken naar mijn mening een goede ontwikkeling is.