Maandag 11 juni 2012

e-Government

Toegankelijkheid
Bij het toegankelijk maken van overheidsinformatie met behulp van ICT gaat het om het zo laagdrempelig mogelijk aanbieden van overheidsinformatie. Voorbeelden hiervan zijn overheid.nl, rechtspraak.nl en antwoordvoorbedrijven.nl. Ook de streaming van Tweede Kamerdebatten of Raads- en Statenvergaderingen via internet bevordert de toegankelijkheid. Een meer actieve vorm van toegankelijkheid wordt bereikt met de per 1 juli 2009 inwerking getreden Wet elektronische bekendmaking, welke bepaalt dat wetgeving rechtsgeldig via internet kan worden bekend gemaakt. Tenslotte kan nog gewezen worden op mijnoverheid.nl, de overheid verstuurt via deze site persoonlijke berichten rondom dienstverlening.

Verbetering dienstverlening
Het realiseren van een betere dienstverlening vindt vooral plaats door het gebruik van digitale loketten. De burger kan tegenwoordig veel zaken via internet regelen, waar hij vroeger in de meeste gevallen naar het fysieke loket van een overheidsinstantie moest. Het OmgevingsLoket Online, waar sinds 1 oktober 2010 Wabo-vergunningaanvragen kunnen worden ingediend is een goed voorbeeld hiervan. Het is wel de vraag of, omdat de wetgeving in veel gevallen daar nog niet op is ingesteld, bepaalde handelingen zoals het aanvragen van vergunningen via internet rechtsgeldig plaatsvinden. Uit onderzoek van het CBS blijkt overigens dat burgers vinden dat het gebruik van moderne communicatie zorgt voor slechter contact met de overheid. Ondanks de voordelen van elektronische dienstverlening lijkt de participatie van burgers vanwege gebrek aan fysiek contact met de overheid achteruit te gaan.

Vergroten participatie van burgers
Toch vergroot ICT de mogelijkheden voor burgerparticipatie. Overheden kijken naar verschillende manieren om burgers te betrekken bij het beleid, gesteund door digitale media. Het gaat dan vaak om informeren en consulteren, zoals in het Toekomstdebat van Den Haag. Andere mogelijkheden zijn digitale debatten. Helaas mislukken nog veel digitale debatten doordat de organisatorische begeleiding niet voldoende is, of omdat een onderwerp de – beoogde – deelnemers niet genoeg raakt. Naast deze door de overheid geïnitieerde participatie zijn er ook initiatieven door en voor burgers, zoals stemwijzer.nl, en meer politiserende initiatieven als petities.nl en peil.nl.

Aandachtspunten
Elektronische dienstverlening legt een aantal verplichtingen bij de overheid, zonder welke het niet mogelijk is tegemoet te komen aan de doelstellingen. In de eerste plaats moeten de diensten toegankelijk zijn. Dit vereist naast techniek en authenticatiemiddelen (zoals DigiD) ook dat de aangeboden of op te vragen informatie betrouwbaar en actueel is. Hier spelen de authentieke registraties, ook wel basisregistraties genoemd, een belangrijke rol in. Denk daarbij aan de GBA (Gemeentelijke basisadministratie, binnenkort Basisregistratie personen genaamd), het Nieuwe Handelsregister en de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Bij de toegankelijkheid van overheidsinformatie gaat het ook om betrouwbare communicatie tussen overheid en burger. Prof. Mr. H. Franken heeft enkele beginselen van behoorlijk ICT-gebruik opgesomd waarop moet worden gelet bij de (elektronische) communicatie. Authenticiteit (van gegevens) is daarvan een belangrijk beginsel. Enerzijds vanwege het gebruik van de basisregistraties en anderzijds gezien de wettelijke vereisten rondom de authenticiteit van elektronische documenten. Een laatste aandachtspunt is privacy. De veelheid aan gegevensverzamelingen van de overheid en de daarop gebaseerde gegevensuitwisseling maken het de naleving van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) niet gemakkelijker op. Informatie over iemands financiële zaken, verstrekt voor de aanvraag van een kwijtschelding, mag bijvoorbeeld niet worden gebruikt voor een fraudeonderzoek. Dat is in strijd met het doelbindingsprincipe. Dit principe vloeit voort uit het recht van de burger op informationele zelfbeschikking. Hij bepaalt wat er met de door hem verstrekte informatie gebeurd. De overheid ziet dit recht als hoofdprincipe in zijn relatie met de burger.

De achtereenvolgende e-overheidprogramma’s hebben geleid tot het huidige programma, het Nationaal Uitvoerings Programma (NUP). Onder dit programma, wat officieel loopt tot 1 januari 2011, committeerden alle bestuurslagen zich aan het verbeteren van dienstverlening aan burgers en bedrijven en het bereiken van administratieve lastenverlichting door de inzet van ICT. Onderzoek heeft uitgewezen dat, ondanks de plannen en op sommige gebieden ook vooruitgang, de ontwikkeling van de elektronische overheid te wensen overlaat. Een van de hoofdvragen van het onderzoek betreft de regie op de elektronische overheid en dan in hoeverre deze toereikend is voor verplicht gebruik van het e-instrumentarium. De conclusie van het rapport is: alles staat op rood, wat betekent dat de doelstellingen van het NUP niet worden gehaald als op de huidige voet wordt doorgegaan. Hoewel er ook resultaten bereikt zijn, met name in de basisinfrastructuur, is de volgende deelconclusie veelzeggend: “Bovendien is er het grote afbreukrisico wanneer implementatie niet goed gebeurt en bijvoorbeeld resulteert in schending van de rechten van de burger, of in fouten bij transacties tussen overheid en burger, of bij fouten in handhavingsacties vanuit de overheid”. Deze conclusie kan niet anders worden geduid dan dat de ontwikkeling van de e-overheid in Nederland heeft geleid tot een situatie waarbinnen het risico bestaat dat het gebruik van ICT in de besluitvorming van bestuursorganen afbreuk doet aan de kwaliteit daarvan, en wel in die mate dat van schending van het recht gesproken kan worden. Om deze nadelen weg te nemen, is de overheid nu gestart met het i-NUP, voortvloeiend uit de NUP. Hierin wordt getracht een basisinfrastructuur van ICT-voorzieningen aan te leggen waardoor er zowel bij de overheid als burgers kosten uitgespaard worden en de bureaucratie verminderd wordt.

Bronnen en verwijzingen
Onderzoeksrapport ‘Wederzijdse gijzeling in machteloosheid, of de As van het Goede?’
Voor meer informatie zie de website: http://e-overheid.nl/onderwerpen/e-overheid/over-i-nup.