Zondag 3 juni 2012

Licenties en Open Source

Software
Om gekochte software te mogen gebruiken, is in beginsel toestemming van de maker nodig. Toestemming die bijvoorbeeld de koper van een boek niet nodig heeft om het te lezen. Hoe deze toestemming wordt gegeven is afhankelijk van het type software dat geleverd wordt. Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen twee typen software: standaardsoftware en maatwerksoftware.

Standaardsoftware is de meest gangbare vorm van software voor de particuliere consument. Het is software welke geprogrammeerd is voor een grote groep eindgebruikers. Hierbij wordt toestemming voor gebruik verleend in een specifieke licentieovereenkomst (of: gebruiksrechtovereenkomst).

Maatwerksoftware is software dat specifiek voor een bepaalde afnemer of groep afnemers gemaakt is. Het wordt doorgaans in samenwerking met de afnemer ontwikkeld. De koop van deze software wordt geregeld door een specifieke overeenkomst. In deze specifieke overeenkomst is het gangbaar dat ook het gebruik (de licentie) wordt geregeld. Van belang is dat hierover tussen beide partijen voldoende duidelijkheid bestaat. Dit dient van tevoren afdoende gecommuniceerd te worden.

Licentieovereenkomst
Welk gebruiksrecht de eindgebruiker op de software verkrijgt, wordt bepaald in de licentieovereenkomst.

Hierin staat in de meeste gevallen achtereenvolgens: welke bedoelingen de partijen hebben gehad met de overeenkomst, de definities van in de overeenkomst voorkomende termen, overwegingen over de omvang van het gebruiksrecht, bepalingen met betrekking tot de levering, bepalingen met betrekking tot garanties, overweging omtrent aansprakelijkheid en bepalingen over wat wel en niet gedaan mag worden met dit gebruiksrecht.

Closed Source
Bij een standaard commerciële licentie is alleen het gebruik van de software toegestaan. Een shareware-licentie staat behalve gebruik ook nog verspreiding toe. Hierbij dient te worden opgemerkt dat een shareware-licentie doorgaans gebruik slechts gedeeltelijk toestaat. Bijvoorbeeld door slechts een beperkte functionaliteit te bieden of een beperking in tijd in te bouwen (zgn. trialware). Een freeware-licentie staat de eindgebruiker het gebruik en de verspreiding in het geheel toe.

Bovenstaande typen software-licenties geven de gebruiker weliswaar verschillende vormen van vrijheid (op het niveau van de uitvoerende bestanden), maar deze vrijheid geniet alleen de eindgebruiker. Technisch gezegd mag de gebruiker bij een freeware-licentie het uitvoerende bestand (de executable) gebruiken en verspreiden, maar de achterliggende broncode niet.

Open Source
Een ander veelgebruikt type licentieovereenkomst is de zogenaamde open source-licentie. Deze vorm van licentiering staat een ieder toe om de broncode van een computerprogramma te gebruiken. Het idee achter open source-software is vaak dat de ontwikkeling van software efficiënter gaat als er zo veel mogelijk mensen aan mee kunnen werken. De maker stimuleert verspreiding van de programmatuur om verbetering van de software te realiseren.

Er zijn verschillende modellen van open source-licentieovereenkomsten in de omloop. Deze verschillen qua type gebruik, verspreiden, aanpassing en eventuele uitgifte onder een andere licentie. Enkele bekende voorbeelden van deze licenties zijn de BSD-licentie (BSD), de General Public License (GPL), de Lesser General Public License (LGPL) en de MIT-licentie (MIT).

Uitzonderingen
Ongeacht het type van de licentieovereenkomst verkrijgt de eindgebruiker van een computerprogramma bepaald rechten welke voortvloeien uit het auteursrecht. Zo wordt als inbreuk op het auteursrecht van een computerprogramma niet beschouwd de verveelvoudiging, vervaardigd door de rechtmatige gebruiker, welke dient als reservekopie indien dit voor het beoogde gebruik van het computerprogramma noodzakelijk is. Ook decompilatie (omzetting naar codevorm) is toegestaan indien deze handeling onmisbaar is om informatie te verkrijgen welke nodig is om de interoperabiliteit van een onafhankelijk vervaardigd computerprogramma met andere computerprogramma’s tot stand te brengen.