Maandag 7 juli 2014

Erven van apps

Weinig mensen zullen zich realiseren wat er in hun vermogensrechtelijke positie is veranderd wanneer zij de zoveelste variant op Angry Birds kopen en downloaden op hun mobiele telefoon. Krijgt de koper het programma in zijn eigendom? Of verkrijgt hij slechts een licentie om het programma te mogen gebruiken?

Nog minder zullen zij nadenken over wat er gebeurt met de door hen aangeschafte software, in het geval van de mobiele telefoon of tablet apps genoemd, wanneer zij komen te overlijden. Nu zullen erfgenamen in het genoemde voorbeeld van Angry Birds zich niet druk maken over het feit dat het niet duidelijk is of zij een app van 89 eurocent 1Apple App Store, 26 september 2013 kunnen erven of niet.

De markt voor mobiele apps wordt jaar na jaar meer waard, in 2013 is de totale omzet in deze markt 26 miljard dollar. 2http://www.gartner.com/newsroom/id/2592315 Het is dus niet ondenkbaar dat een erflater die over 10 of 20 jaar komt te overlijden een verzameling software nalaat die een significante waarde heeft. In dit artikel zal beknopt worden weergegeven wat de juridische status van deze applicaties is en of het in het Nederlands recht mogelijk is om gedownloade software te erven.

Eigendom van software
Alvorens te onderzoeken of het mogelijk is om gedownloade software zoals apps te verkrijgen in een erfenis, moet eerst vastgesteld worden wat de juridische status van deze apps is. Hierbij moet onderscheid gemaakt worden tussen software die op een fysieke drager als een usb-stick of dvd beschikbaar wordt gemaakt en software die alleen via een download beschikbaar is.

Ten aanzien van software die op een fysieke drager staat is de kwestie vrij simpel. De drager is een stoffelijk object in de zin van art 3:2 BW en volgens datzelfde artikel dus een zaak. En volgens de Nederlandse wet is alleen op zaken eigendom mogelijk. 3art. 5:1 BW Het gebruik van software is vaak onderworpen aan een licentie, hierin staat regelmatig dat de software niet overgedragen kan worden. In de Europese Unie geldt dat software, die rechtmatig op de markt is gebracht, net als andere handelswaar, zoals boeken, doorverkocht mag worden. 4art. 4 lid 2 Richtlijn 2009/24/EG De licentiegever kan hier zich dus niet tegen verzetten, wanneer het product eenmaal op de markt is heeft hij er in die zin geen macht meer over, dit heet uitputting. 5Ch. Gielen (red.), Kort begrip van het intellectuele eigendomsrecht, Deventer: Kluwer 2011, p. 468

Omdat software steeds meer verkregen wordt via downloads en niet via fysieke dragers, rees de vraag of de bovenstaande regel ook geldt voor gedownloade software welke op licentiebasis verkregen wordt. Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU) oordeelt in de zaak Usedsoft vs Oracle dat ook op licentiebasis gedownloade software een eigendomsrecht verkregen kan worden. 6HvJEU 3 juli 2012, C-128/11, Usedsoft, r.o. 46 Deze uitspraak is moeilijk te passen in het Nederlandse systeem, in ons gesloten systeem is immers alleen eigendom op zaken mogelijk (art. 3:2 jo 5:1 BW) en zaken zijn volgens de wet ‘voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten’. Er zijn schrijvers die stellen dat hiermee het Nederlandse systeem omgegooid wordt, de definitie van eigendom moet immers plots sterk worden veranderd. 7D. Van Engelen, Twee voor de prijs van één, NJB 2012/2171, p. 2678-2685 Anderen stellen dat dit wel meevalt en dat slechts de mogelijkheid van een licentiegever om in de licentie op te nemen dat deze niet overdraagbaar is beperkt wordt. 8R. Wibier en J. Diamant, UsedSoft vs. Oracle gaat niet over eigendom maar over contractsvrijheid, NJB 2012/2416

De uitspraak kan voor vreemde constructies zorgen. Als voorbeeld: in de Algemene Voorwaarden van de App Store van Apple staat het volgende: De software producten die aan u ter beschikking worden gesteld middels de Mac App Store en de App Store, hierna gezamenlijk te noemen: “de App store producten” worden uitsluitend in licentie aan u verstrekt en derhalve niet aan u verkocht. 9http://www.apple.com/legal/internet-services/itunes/appstore/srnl/terms.html Volgens Apple worden apps dus niet verkocht maar in licentie gegeven, volgens het HvJEU krijgt de koper echter in sommige gevallen wel een eigendomsrecht.

Erfbaarheid
Hier moeten we eerst terugkomen op het eerder gemaakte onderscheid tussen software op een fysieke drager en gedownloade software. Voor programma’s op een dvd’tje of usb-stick geldt dat deze net als alle roerende goederen in de boedel van de erflater vallen en de eigendom van deze programma’s gaat dan ook zonder problemen over op de erfgenamen. 10art. 4:182 lid 1 BW

Uit het voorgaande blijkt wel dat er over de juridische status van gedownloade software, waar ook apps onder vallen, nog veel onenigheid is. Dit kan gevolgen hebben voor de mogelijkheden om apps te erven.

Wanneer aangenomen wordt dat er bij een licentieovereenkomst een eigendomsrecht verkregen wordt op de app, en dat dit recht dus ook overdraagbaar is, dan geeft dit in het eerste opzicht geen problemen. Volgens art. 4:182 lid 1 BW gaat het bezit van rechtswege over op de erfgenamen, hier is dus geen overdracht in de zin van art. 3:83 BW voor nodig. Hiernaast volgen de erfgenamen volgens hetzelfde artikel de erflater op in zijn rechten, hieronder vallen ook licentieovereenkomsten. Erfopvolging onder algemene titel geeft dus in beginsel geen problemen, ongeacht welk recht de erflater op een app heeft.

Wanneer een app echter gelegateerd is kunnen er wel problemen opdoemen. Een legaat geeft aan een persoon een vorderingsrecht op een bepaald goed uit de boedel, de erfgenamen dienen dit goed aan de legataris over te dragen. 11art. 4:117 BW Volgens art. 3:83 lid 1 BW is eigendom overdraagbaar, alleen moet eigendom in dit artikel gelezen worden als eigendom op zaken, zoals bedoeld in art. 5:1 BW. Zaken zijn stoffelijke objecten volgens art. 3:2 BW. En omdat lid 3 van art. 3:83 BW bepaalt dat alle andere rechten slechts overdraagbaar zijn wanneer de wet dit bepaalt vallen apps en andere gedownloade software hier tussen wal en schip. 12Ontleent aan: L. Van der Geld, Kwartaalbericht Estate Planning, De digitale nalatenschap, KWEP 2013/35 Er bestaat immers wel een eigendomsrecht volgens het HvJEU, maar dit recht staat niet in het gesloten Nederlandse systeem.

Conclusie
Er is nog veel onduidelijk omtrent de vraag hoe digitale bezittingen juridisch benaderd moeten worden. Het lijkt voorlopig nog vooral een theoretische discussie, maar met een markt in apps waar miljarden euro’s per jaar in omgaat moet er vroeg of laat een keer een conflict ontstaan. Voor erfgenamen lijken er in eerste instantie weinig problemen te ontstaan wanneer zij geconfronteerd worden met een erfenis die software bevat welke niet op een fysieke drager staat. Zij volgen de erflater in algemene titel op en dus zijn de regels met betrekking tot overdracht op hen niet van toepassing. Dit ligt anders in het geval van een legaat, hier zal dus in de toekomst meer duidelijkheid over moeten komen.

   [ + ]

1. Apple App Store, 26 september 2013
2. http://www.gartner.com/newsroom/id/2592315
3. art. 5:1 BW
4. art. 4 lid 2 Richtlijn 2009/24/EG
5. Ch. Gielen (red.), Kort begrip van het intellectuele eigendomsrecht, Deventer: Kluwer 2011, p. 468
6. HvJEU 3 juli 2012, C-128/11, Usedsoft, r.o. 46
7. D. Van Engelen, Twee voor de prijs van één, NJB 2012/2171, p. 2678-2685
8. R. Wibier en J. Diamant, UsedSoft vs. Oracle gaat niet over eigendom maar over contractsvrijheid, NJB 2012/2416
9. http://www.apple.com/legal/internet-services/itunes/appstore/srnl/terms.html
10. art. 4:182 lid 1 BW
11. art. 4:117 BW
12. Ontleent aan: L. Van der Geld, Kwartaalbericht Estate Planning, De digitale nalatenschap, KWEP 2013/35